آیا تا به حال پیش آمده وسط کار یا درس خواندن، ناگهان احساس کنید ذهنتان قفل کرده و هیچ چیز جدیدی را نمیتوانید به خاطر بسپارید؟ دقیقا در همین لحظات، یک چرت کوتاه میتواند مثل یک دکمهی ریست برای مغز عمل کند. شاید عجیب به نظر برسد که فقط ۵ دقیقه خوابیدن بتواند روی حافظهی کوتاهمدت تاثیر بگذارد، اما تحقیقات نشان میدهد همین استراحت کوتاه میتواند مثل یک نوشیدنی انرژیزا برای مغز باشد.
مغز ما درست مثل یک کامپیوتر است. وقتی بیش از حد اطلاعات دریافت کند، کش آن پر میشود و دیگر جایی برای دادههای جدید ندارد. چرت کوتاه کمک میکند این کش خالی شود تا مغز بتواند اطلاعات تازه را بهتر پردازش کند.
حافظه کوتاهمدت همان بخشی از حافظه است که اطلاعات موقتی را نگه میدارد. مثلا شماره تلفنی که تازه شنیدهایم یا نام کسی که همین الان با ما آشنا شده. اگر مغز خسته باشد، این اطلاعات خیلی زود پاک میشوند. اما یک چرت کوتاه میتواند قدرت نگهداری این اطلاعات را تقویت کند.
خیلیها فکر میکنند برای تجدید انرژی باید حتما یک ساعت یا بیشتر بخوابند. در حالی که خواب طولانی در وسط روز ممکن است باعث گیجی و کسالت شود. اما چرت ۵ دقیقهای، سبک و سریع است و مغز را بیدارتر و آمادهتر میکند.
وقتی چیزی جدید یاد میگیریم، مسیرهای عصبی در مغز شکل میگیرند. این مسیرها در ابتدا شکننده هستند و به راحتی از بین میروند. اما یک استراحت کوتاه به مغز فرصت میدهد این مسیرها را تثبیت کند. یعنی چیزی که یاد گرفتهایم راحتتر در حافظه کوتاهمدت ذخیره میشود.
شاید بپرسید: مگر میشود فقط در ۵ دقیقه مغز بازیابی شود؟ پاسخ این است که بله. درست است که در ۵ دقیقه وارد خواب عمیق نمیشویم، اما همین لحظات کوتاه به مغز کمک میکند حالت “آرامش” پیدا کند و دوباره آمادهی ذخیرهسازی اطلاعات شود.
برای اینکه این چرت کوتاه بیشترین تاثیر را بگذارد، باید شرایط را آماده کنید. محیط آرام، نور کم و حتی بستن چشمها در حالت راحت میتواند کافی باشد. حتی اگر خوابتان نبرد، همین چند دقیقه ریلکس کردن تاثیر مشابهی روی مغز دارد.
وقتی استرس داریم، حافظه کوتاهمدت اولین بخشی است که تحت فشار قرار میگیرد. چون هورمونهای استرس تمرکز و یادگیری را مختل میکنند. چرت کوتاه باعث کاهش استرس میشود و به مغز فرصت میدهد دوباره تمرکز کند.
در محیطهای کاری که فشار ذهنی بالاست، یک چرت کوتاه میتواند بهرهوری را بالا ببرد. به همین دلیل بعضی از شرکتهای بزرگ دنیا اتاقهای مخصوص چرت برای کارکنان طراحی کردهاند. نتیجه؟ افزایش خلاقیت، تمرکز و کاهش خطاهای کاری.
دانشجویان و دانشآموزان معمولا در ایام امتحانات شبهای طولانی بیدار میمانند. اما بدون خواب کافی، مغز توانایی ذخیرهسازی مطالب جدید را از دست میدهد. حتی یک چرت ۵ دقیقهای بین مطالعه میتواند تفاوت بزرگی در یادگیری ایجاد کند.
بیشتر افراد میتوانند از این نوع استراحت کوتاه بهره ببرند. اما بعضی افراد که دچار بیخوابی مزمن یا اختلالات خواب هستند، ممکن است به زمان بیشتری برای بازسازی مغز نیاز داشته باشند. به طور کلی، هر مغزی با یک استراحت کوچک حالش بهتر میشود.
جالب است بدانید در بسیاری از فرهنگها، چرت کوتاه بخشی از زندگی روزمره است. مثلا در اسپانیا “سیستا” یک سنت قدیمی است. هرچند معمولا طولانیتر از ۵ دقیقه است، اما فلسفهی آن یکی است: استراحت کوتاه برای تقویت انرژی ذهن و جسم.
وقتی مغز آزاد میشود، ایدهها راحتتر به ذهن خطور میکنند. به همین دلیل هنرمندان و نویسندگان از چرتهای کوتاه برای افزایش خلاقیت استفاده میکنند. ممکن است بعد از یک چرت ۵ دقیقهای، ناگهان راهحل یک مشکل یا ایدهی تازه به ذهنتان برسد.
خیلیها برای رفع خستگی به قهوه پناه میبرند. درست است که کافئین بیداری میآورد، اما جایگزین خواب نمیشود. چرت کوتاه، برخلاف قهوه، به مغز فرصت بازسازی واقعی میدهد. به عبارتی، قهوه مثل پوشاندن گرد و خاک با فرش است، اما چرت مثل جارو کشیدن خانه!
محققان میگویند بهترین زمان برای چرت کوتاه، ساعات اولیهی بعدازظهر است؛ جایی که سطح انرژی بدن طبیعی پایین میآید. در این زمان حتی یک استراحت کوچک میتواند به شما کمک کند تا بقیهی روز را با انرژی بیشتری ادامه دهید.
حتی اگر خوابتان نبرد، کافیست چشمها را ببندید، نفس عمیق بکشید و ذهن را آرام کنید. این تکنیک “چرت آگاهانه” نام دارد و تقریبا همان تاثیر خواب کوتاه را روی مغز میگذارد.
شاید امروز فقط به کارایی روزانه فکر کنیم، اما همین چرتهای کوتاه میتوانند در درازمدت از مغز محافظت کنند. خواب کافی و استراحتهای کوچک احتمال ابتلا به بیماریهای عصبی مثل آلزایمر را کاهش میدهند.
چرت ۵ دقیقهای شاید کوچک به نظر برسد، اما مثل یک میانبر برای مغز عمل میکند. درست مثل وقتی که گوشی موبایل را برای چند دقیقه به شارژ میزنید و انرژی کافی برای ادامهی کار پیدا میکند. اگر دنبال روشی ساده، سریع و بیهزینه برای تقویت حافظه کوتاهمدت هستید، همین امروز یک بار امتحان کنید. مطمئن باشید شگفتزده میشوید!