با شروع فصل گرما، بسیاری از افراد با مشکلات گوارشی دستوپنجه نرم میکنند. این عوارض ناخواسته میتوانند تعطیلات تابستانی را به کاممان تلخ کنند. اما چرا در تابستان بیشتر در معرض مشکلات گوارشی قرار میگیریم و چگونه میتوانیم از آنها پیشگیری کنیم؟
دلایل متعددی برای افزایش شیوع بیماریهای گوارشی در فصل گرما وجود دارد:
- کمآبی بدن (Dehydration): در هوای گرم، بدن با تعریق بیشتر، آب و الکترولیتهای فراوانی را از دست میدهد. اگر این مایعات جبران نشوند، میتواند منجر به کمآبی شود. کمآبی، حرکت مواد غذایی در دستگاه گوارش را کند کرده و میتواند به یبوست و نفخ منجر شود. همچنین، کمآبی بر عملکرد کلیهها و تعادل مواد معدنی بدن نیز تأثیر میگذارد.
- مسمومیت غذایی (Food Poisoning): گرما محیطی ایدهآل برای رشد سریع باکتریها در مواد غذایی فراهم میکند. غذاهای فاسدشدنی مانند گوشت، مرغ، ماهی، محصولات لبنی، سالادهای حاوی سس مایونز و غذاهای دریایی، در صورت نگهداری نامناسب، به سرعت آلوده میشوند. مصرف این غذاها میتواند علائمی چون اسهال شدید، استفراغ، دلپیچه، تب و لرز را به دنبال داشته باشد. پیکنیکها و غذاهای بیرون از خانه، خطر مسمومیت غذایی را افزایش میدهند.
- اسیدیته و سوزش سر دل (Acidity and Heartburn): مصرف بیش از حد غذاهای چرب، تند و اسیدی، به همراه کمآبی بدن و نامنظم شدن وعدههای غذایی، میتواند تولید اسید معده را افزایش دهد. این امر منجر به سوزش سر دل (ترش کردن) و رفلاکس اسید میشود که با احساس سوزش در قفسه سینه یا گلو همراه است.
- اسهال مسافرتی (Traveler’s Diarrhea): سفر به مناطق جدید و تغییر رژیم غذایی میتواند سیستم گوارشی را مختل کند. مصرف آب یا غذای آلوده در مقصدهای ناآشنا، به ویژه در مکانهایی با استانداردهای بهداشتی پایینتر، عامل اصلی اسهال مسافرتی است. این نوع اسهال معمولاً ناگهانی شروع شده و با دلدرد، حالت تهوع و خستگی همراه است.
- تغییرات در رژیم غذایی و سبک زندگی: در تابستان، افراد تمایل بیشتری به مصرف غذاهای سرد، بستنی، نوشیدنیهای گازدار و یخزده دارند. مصرف بیرویه این مواد میتواند باعث نفخ، سوء هاضمه و ناراحتی معده شود. همچنین، نامنظم شدن ساعات خواب و بیداری و کاهش فعالیت بدنی نیز میتواند بر سلامت دستگاه گوارش تأثیر بگذارد.
- تشدید بیماریهای گوارشی موجود: افرادی که از قبل به بیماریهایی مانند سندروم روده تحریکپذیر (IBS)، بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو مبتلا هستند، ممکن است در تابستان و با تغییرات رژیم غذایی و استرسهای مرتبط با سفر، شاهد تشدید علائم خود باشند. گرما و کمآبی نیز میتوانند علائم این بیماریها را بدتر کنند.
راهکارهای پیشگیری و مدیریت
برای محافظت از دستگاه گوارش در برابر مشکلات تابستانی، رعایت نکات زیر ضروری است:
- هیدراته ماندن (Stay Hydrated):
- آب کافی بنوشید: حداقل ۸ تا ۱۰ لیوان آب در روز و حتی بیشتر در صورت فعالیت بدنی یا گرمای شدید.
- مایعات مفید: از نوشیدنیهایی مانند آب نارگیل، دوغ (بدون نمک اضافی)، چایهای گیاهی خنک و آبمیوههای طبیعی تازه (خانگی) استفاده کنید. از نوشیدن بیش از حد نوشابههای گازدار و آبمیوههای صنعتی پرشکر خودداری کنید.
- بهداشت مواد غذایی (Food Hygiene):
- شستشوی کامل: میوهها و سبزیجات را قبل از مصرف به دقت بشویید.
- پخت و پز صحیح: گوشت، مرغ و ماهی را کاملاً بپزید تا باکتریهای مضر از بین بروند.
- نگهداری صحیح: غذاهای فاسدشدنی را همیشه در یخچال نگهداری کنید و از بیرون ماندن آنها در دمای محیط برای مدت طولانی خودداری کنید. در پیکنیکها، از یخدان استفاده کنید.
- احتیاط در مصرف غذاهای خیابانی: از مصرف غذاهای خیابانی، فستفودها و غذاهای از قبل پخته شده که به درستی نگهداری نشدهاند، پرهیز کنید. اگر مجبور به خرید از بیرون هستید، به مکانهای تمیز و معتبر مراجعه کنید.
- رژیم غذایی مناسب (Eat Right):
- وعدههای غذایی کوچکتر: به جای وعدههای غذایی سنگین، وعدههای غذایی کوچکتر و مکرر داشته باشید.
- غذاهای سبک: از غذاهای سبک، تازه و با هضم آسان مانند سالادهای تازه (با رعایت بهداشت)، ماست، و سوپهای خنک استفاده کنید.
- پرهیز از غذاهای محرک: مصرف غذاهای تند، چرب، بسیار اسیدی و سرخکردنی را که میتوانند رفلاکس اسید و سوء هاضمه را تشدید کنند، کاهش دهید.
- فیبر کافی: برای جلوگیری از یبوست، میوهها، سبزیجات و غلات کامل را در رژیم غذایی خود بگنجانید.
- نکات ویژه برای مسافرت:
- فقط آب بستهبندیشده: در سفرها، به خصوص به مناطق ناآشنا، فقط آب بستهبندیشده و مطمئن بنوشید و از مصرف آب لولهکشی خودداری کنید.
- یخ ممنوع: از مصرف یخ در نوشیدنیها اجتناب کنید، مگر اینکه از آب تصفیه شده تهیه شده باشد.
- غذاهای پخته: غذاهای کاملاً پخته و داغ را انتخاب کنید و از مصرف سالادهای خام، میوههای پوستنکنده و غذاهای دریایی خام یا نیمپز خودداری کنید.
- مصرف پروبیوتیکها (Probiotics):
- مصرف ماست، کفیر و سایر محصولات پروبیوتیک میتواند به حفظ تعادل باکتریهای مفید روده کمک کرده و سیستم گوارش را تقویت کند، به خصوص پس از مصرف آنتیبیوتیکها یا در زمان سفر.
- توجه به علائم و مراجعه به پزشک:
- در صورت بروز علائم شدید مانند اسهال خونی، تب بالا، استفراغ مکرر، علائم کمآبی شدید (مانند خشکی شدید دهان، کاهش ادرار، چشمهای گود رفته، سرگیجه) یا تداوم علائم، حتماً بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
با رعایت این نکات ساده و در عین حال حیاتی، میتوانید از دستگاه گوارش خود در برابر چالشهای تابستانی محافظت کرده و از این فصل زیبا و آفتابی نهایت لذت را ببرید.
